„RATUJĄCYM – OCALENI” - międzynarodowy konkurs na koncepcję Upamiętnienia Polaków ratujących Żydów

8 września 2014r. w Warszawie ogłoszony został międzynarodowy konkurs na koncepcję Upamiętnienia Polaków ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej „Ratującym-Ocaleni”.

Inicjatorem idei Upamiętnienia i organizatorem konkursu jest założona przez Zygmunta Rolata Fundacja Pamięć i Przyszłość (Remembrance and Future Foundation), wspierana przez Polski i Międzynarodowy Komitet Budowy Upamiętnienia oraz Prezydenta RP Pana Bronisława Komorowskiego.

Projekt „Ratującym-Ocaleni” ma zostać zrealizowany w bezpośrednim otoczeniu Muzeum Historii Żydów Polskich.

Konkurs w pierwszej fazie, ma być otwartą, artystyczną debatą na temat sposobu i formy godnego upamiętnienia Ratujących w tym wyjątkowym miejscu. Wziąć w nim mogą udział zarówno młodzi jak i doświadczeni twórcy. Ci, którzy chcą nie tylko zabrać głos w tej dyskusji, ale myślą o realizacji swoich projektów upamiętnienia, powinni złożyć formalny wniosek o dopuszczenie do udziału w konkursie do dnia 8 października 2014 roku. Spośród złożonych do dnia 5 grudnia 2014 roku prac konkursowych międzynarodowy Sąd konkursowy pod przewodnictwem Milady Ślizińskiej wyłoni pięć najciekawszych wizji artystycznych. Ich autorzy przygotują, w drugiej fazie konkursu (pierwszy kwartał 2015 roku), realne projekty koncepcyjne a w kwietniu Sąd ogłosi zwycięzcę. Ukończenie realizacji projektu Upamiętnienia przewidziana jest na jesień przyszłego roku.

Idea budowy Upamiętnia „Ratującym-Ocaleni”, jak mówi Zbigniew Rolat, założyciel Fundacji Pamięć i Przyszłość „Wyrosła z głębokiego przeświadczenia, że Żydzi doświadczyli w okupowanej przez Niemców Polsce wiele zła, niestety, często także, ze strony swych nieżydowskich współobywateli. Dlatego tak ważne jest oddanie hołdu tym, którzy się przed złem nie ugięli i z narażeniem życia własnego oraz swych rodzin nieśli im bezinteresowna pomoc”. Konstanty Gebert – członek Rady Fundacji Pamięć i Przyszłość dodaje: „Nasza inicjatywa jest próbą spłacenia długu wdzięczności i pamięci, jaki zaciągnęliśmy u tych bohaterów, i znanych, i bezimiennych. Pamięć o nich jest częścią żydowskiej pamięci; najwyższy czas dać jej widoczny kształt”.

Konkurs ma charakter otwarty zarówno pod względem oczekiwanej przez Organizatorów formy artystycznej Upamiętnienia jak i możliwości uczestnictwa. Do udziału w konkursie mogą zgłosić się doświadczeni twórcy i młodzi artyści, pragnący swym projektem wziąć udział w dyskusji. W opublikowanych warunkach konkursu przeczytać można m.in. że: „Jury poszukiwać będzie projektu, który w najwłaściwszy sposób upamiętni zasłużonych Polaków, a równocześnie będzie próbą integracji i ożywienia przestrzeni publicznej placu wokół Muzeum Historii Żydów Polskich, przy pełnym uwzględnieniu oczekiwań jego użytkowników. […]

Upamiętnienie Polaków ratujących Żydów w czasie okupacji niemieckiej wymaga specjalnego rozwiązania przestrzennego, nowatorskiej formuły wpisującej się w zastaną przestrzeń, a także nawiązującej z nią specyficzny dialog. Powinno ono wyrazić wdzięczność wszystkim Polakom, także tym, którzy z różnych powodów nie są znani z imienia i nazwiska. Organizator postrzega Upamiętnienie jako rozwijające się centrum nowych interpretacji i - na ile to możliwe - inspiracji dla następnych pokoleń.” Proponowane rozwiązania, mogą wykorzystać wszelkie dostępne tworzywa, materiały i zastosować dowolne środki plastycznego wyrazu i ekspresji. Upamiętnienie może mieć też dodatkowe funkcje, a także może mu towarzyszyć program „performatywny”, aktywizujący lub edukacyjny pod warunkiem, że zostanie zachowana powaga Upamiętnienia. Uczestnicy konkursu powinni zrozumieć tradycję wyjątkowego miejsca tej realizacji. Stanowiło ono przed wojną centrum żywej, pełnej folkloru warszawskiej dzielnicy żydowskiej, która w czasie wojny stała się świadkiem tragedii i zagłady mieszkańców utworzonego tam getta i została całkowicie zrównana z ziemią.

Inicjatywa budowy Upamiętnienia „Ratującym-Ocaleni” ma charakter społeczny i w całości finansowana jest przez Fundację Pamięć i Przyszłość ze składek prywatnych zebranych wśród diaspory żydowskiej i w Izraelu.

Projekt budowy Upamiętnienia wspiera Prezydent RP Pan Bronisław Komorowski, który w liście do pomysłodawców i realizatorów inicjatywy przypomniał słowa prezydenta Izraela Pana Szymona Peresa: „Trzeba zrobić wszystko, aby młode pokolenie Żydów i Polaków wiedziało, że tylko tutaj, na polskich ziemiach, była kara śmierci za udzielenie pomocy Żydom. Bowiem miarą człowieczeństwa jest zdolność do udzielania pomocy potrzebującemu wtedy, gdy to oznacza największe ryzyko dla siebie i całej rodziny”.

Informacje o konkursie
Organizator konkursu:
Fundacja Pamięć i Przyszłość/ Remebrance and Future Foundation

Adresaci konkursu:
Artyści, architekci, architekci krajobrazu, designerzy polscy i zagraniczni. Zarówno doświadczeni jak i młodzi twórcy (studenci).

Lokalizacja Upamiętnienia:
Otoczenie Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie (Polska). Teren ograniczony ulicami: Anielewicza, Zamenhofa, Karmelicką i Lewartowskiego. Możliwość lokalizacji upamiętnienia po zachodnie stronie muzeum lub w północno-wschodnim narożniku terenu.

Precyzyjny wybór miejsca Upamiętnienia należy do uczestników konkursu.

Zadanie konkursowe - ogólne założenia:
Upamiętnienie poświęcone jest Polakom, którzy podczas okupacji niemieckiej w latach 1939-1945 ratowali Żydów. Stanowi wyraz wdzięczności uratowanych, ich rodzin, bliskich i społeczności żydowskiej. Upamiętnienie wymaga specjalnego rozwiązania przestrzennego, nowatorskiej formuły wpisującej się w zastaną przestrzeń, a także nawiązującej z nią specyficzny dialog. Powinno ono wyrażać wdzięczność wszystkim ratującym, także tym, którzy z różnych powodów nie są znani z imienia i nazwiska. Organizator postrzega Upamiętnienie jako rozwijające się centrum nowych interpretacji i - na ile to możliwe - inspiracji dla następnych pokoleń.

Forma Upamiętnienia:
Twórcy mają możliwość wyboru dowolnych środków plastycznego wyrazu i ekspresji, unikając jednak dosłowności i figuratywności. Upamiętnieniu może towarzyszyć dodatkowy program performatywny, aktywizujący i edukacyjny.

Fazy konkursu:
Faza I: Opracowanie i przesłanie do organizatorów artystycznej wizji Upamiętnienia (anonimowa)
Faza II: Przygotowanie koncepcji Upamiętnienia przez 5. uczestników/zespołów wybranych przez Sąd konkursowy w I fazie konkursu. W trakcie negocjacji rozważone zostaną uwagi Urzędu miasta i wskazania Sądu konkursowego (nie anonimowa).

Pula nagród w I fazie konkursu wynosi 42 000 USD.

Nagrodą główną w II fazie konkursu jest podpisanie ze zwycięzcą umowy na realizację Upamiętnienia, inwestycji o łącznej wartości 800 000 USD. W I fazie konkursu Organizator przewidział do pięciu równorzędnych nagród (po 7000 USD) równoznacznych z zaproszeniem do II fazy konkursu (ścieżka REALIZACJA) i wyróżnienia o łącznej wartości 7000 USD (również dla uczestników biorących udział w ścieżce DYSKUSJA).

Ramowy harmonogram konkursu:
I faza konkursu:
8 września 2014 – 15 stycznia 2015
8 września 2014 – ogłoszenie konkursu
8 października 2014 – ostateczny termin składania wniosków o dopuszczenie do udziału w konkursie
5 grudnia 2014 – ostateczny termin składania prac w I fazie konkursu (artystyczna wizja Upamiętnienia)
15 stycznia 2015 - ogłoszenie wyników I fazy konkursu, wybór pięciu prac finałowych

II faza konkursu:
15 stycznia 2015- kwiecień 2015
styczeń- kwiecień 2015 – negocjacje projektowe i przygotowanie projektu - koncepcji Upamiętnienia.
kwiecień 2015 - ogłoszenie wyników II fazy konkursu, wybór zwycięzcy konkursu
Jesień 2015 roku: odsłonięcie Upamiętnienia Ratującym-Ocaleni


Strona konkursu: raff.org.pl